Charakterystyka bólu przewlekłego u kobiet
Demografia pacjentów cierpiących na ból przewlekły skupia się przede wszystkim na kobietach, zwłaszcza tych w podeszłym wieku oraz mieszkających na obszarach wiejskich, które są wówczas często zdane same na siebie. Podczas niedawnego posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Zdrowia Kobiet, któremu przewodniczy Wioleta Tomczak, eksperci alarmowali, że ból przewlekły u kobiet jest przez lekarzy często lekceważony i źle leczony. Jak podkreśliła dr Magdalena Kocot-Kępska, prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu z Zakładu Badania i Leczenia Bólu Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie:
Ból przewlekły w Polsce ma twarz kobiety. Potwierdzają to moje obserwacje z poradni leczenia bólu, gdzie tygodniowo widzę 60-70 pacjentów. Większość z nich to kobiety i to kobiety w wieku podeszłym.
Należy tu zaznaczyć, że w Polsce na ok. 8,5 mln dorosłych osób, cierpiących na ból przewlekły, co najmniej 5,1 mln stanowią kobiety. Przy czym, aż jedna piąta z nich deklaruje, że nie byłaby już w stanie znieść silniejszego bólu.
Przyczyny bólu specyficzne dla płci żeńskiej
Kobiety doświadczają bólu przewlekłego w sposób odmienny od mężczyzn, co może wynikać z różnic hormonalnych wpływających na percepcję bólu. Hormony takie jak estrogen mogą wpływać na działanie neurotransmiterów i receptorów bólowych w mózgu, zmieniając wrażliwość na ból.
Co ważne, przyczyny przewlekłego bólu u kobiet są różnorodne i często związane z ich specyficzną fizjologią oraz rolami społecznymi, które odgrywają. Należą do nich m.in. zmiany osteoporotyczne i zwyrodnieniowe narządu ruchu, choroby ginekologiczne i uroginekologiczne, w tym:
- śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego;
- endometrioza;
- zespoły bólowe związane z chorobą zrostową w jamie otrzewnowej (są one wynikiem infekcji lub operacji).
Dodatkowo, kobiety są narażone na ból wynikający z urazów podczas porodu z zastosowaniem narzędzi, który może przerodzić się w przewlekłą dolegliwość (neuralgie poporodowe).
Neuralgia półpaścowa jedną z głównych przyczyn silnego bólu
Jak zaznacza dr Magdalena Kocot-Kępska, jedną z głównych przyczyn silnego bólu przewlekłego jest też neuralgia półpaścowa. To schorzenie, szczególnie często występujące u starszych kobiet, charakteryzuje się intensywnym bólem, który może trwać przez lata, a nawet pozostać z pacjentem do końca życia.
W związku z tym, eksperci zalecają rozszerzenie programów szczepień przeciw półpaścowi, szczególnie dla osób znajdujących się w grupach wysokiego ryzyka. Prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu tłumaczy, że:
Jeżeli zwiększymy dostępność szczepienia przeciw półpaścowi, to o 90 proc. zmniejszymy liczbę zachorowań na niego, a przez to o 90 proc. zmniejszymy liczbę przypadków neuralgii półpaścowej.
Problemy w diagnozie i leczeniu bólu u kobiet
Niestety, jak wynika ze zgromadzonych na przestrzeni lat dowodów, ból przewlekły u kobiet często jest niedoceniany, deprecjonowany i niewłaściwie leczony. Jak zaznaczyła prezes PTBB:
To widać we wszystkich badaniach. (…) Dane wskazują, że gdy kobieta zjawi się w szpitalnym oddziale ratunkowym (SOR) z dolegliwościami bólowymi otrzymuje statystycznie mniej leków przeciwbólowych niż mężczyzna, nawet jeżeli jest to ten sam zespół bólowy i ta sama przyczyna bólu.
Wynika to z powszechnych stereotypów, które wpływają na subiektywną ocenę intensywności bólu przez lekarzy. Kobiety częściej niż mężczyźni otrzymują skierowania na terapie psychologiczne, zamiast konkretnych interwencji medycznych, co prowadzi do długotrwałej frustracji i niewłaściwego zarządzania ich stanem zdrowia. Takie podejście nie tylko opóźnia właściwe diagnozy i skuteczne leczenie, ale także pogłębia cierpienie pacjentek. Jak jednak podkreśla prezes PTBB, nierówności te dotyczą całego świata.
Samotność kolejną przyczyną silnego bólu u kobiet
Znaczącą rolę w nasilaniu doświadczenia bólu, szczególnie wśród kobiet w starszym wieku, które często same prowadzą gospodarstwa domowe, ma również samotność. Izolacja społeczna jest uznawana za czynnik neurotoksyczny, który może zaostrzać odczuwanie bólu i przyczyniać się do jego chronicznego charakteru.
Dodatkowo, status społeczno-ekonomiczny ma bezpośredni wpływ na dostęp do zasobów zdrowotnych, edukacji zdrowotnej i opieki medycznej, co może utrudniać efektywne zarządzanie bólem i zwiększać jego intensywność. Kobiety z niższych warstw społecznych, które często nie mają możliwości korzystania z zaawansowanych metod leczenia bólu, są szczególnie narażone na długotrwałe cierpienie bez adekwatnego wsparcia medycznego.
Te dwie kwestie, niedocenianie bólu u kobiet oraz wpływ czynników społeczno-ekonomicznych i samotności na jego nasilenie, wymagają głębszej świadomości i zmian systemowych w podejściu do diagnozowania i leczenia bólu przewlekłego. To zrozumienie może prowadzić do bardziej empatycznego, holistycznego podejścia do zdrowia kobiet, które uwzględnia ich unikalne potrzeby i okoliczności życiowe.
Rekomendacje ekspertów
Eksperci z dziedziny medycyny bólu podkreślają także konieczność poprawy dostępu do specjalistycznych poradni leczenia bólu. Obecna liczba placówek w Polsce jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb, a zapotrzebowanie na kompleksowe podejście do leczenia bólu przewlekłego stale rośnie. W całym kraju funkcjonuje zaledwie 18 takich ośrodków. Biorąc pod uwagę, że liczba pacjentów potrzebujących specjalistycznej opieki z powodu silnego bólu przewlekłego sięga 1,7 miliona, obciążenie dla istniejących placówek jest ogromne.
Ważne jest także, aby każdy pacjent miał możliwość korzystania z zindywidualizowanej farmakoterapii, co wymaga nie tylko dostępu do specjalistów, ale także świadomości i odpowiedniego szkolenia lekarzy pierwszego kontaktu. Specjaliści zalecają także, aby leczenie farmakologiczne było „uszyte na miarę” dla każdego pacjenta, z uwzględnieniem jego historii medycznej, współistniejących schorzeń oraz reakcji na leki.
Eksperci sugerują, że kluczowym elementem w leczeniu bólu przewlekłego jest także refundacja odpowiednich leków i szczepień, zwłaszcza przeciw półpaścowi, co mogłoby znacznie obniżyć częstość występowania tego bolesnego schorzenia wśród kobiet.
Strategie na poprawę opieki nad kobietami z bólem przewlekłym
W celu poprawy jakości opieki nad kobietami cierpiącymi na ból przewlekły, eksperci proponują szereg zmian w polityce zdrowotnej. Pierwszym krokiem powinno być zwiększenie dostępności oraz refundacji leków przeciwbólowych, w tym opioidów, które są obecnie trudno dostępne dla pacjentów, którzy nie cierpią na choroby nowotworowe.
Proponuje się również ujednolicenie zasad refundacji analgetyków opioidowych oraz ko-analgetyków, co mogłoby znacznie ułatwić leczenie bólu w szerszym zakresie schorzeń. Dodatkowo, ważne jest wprowadzenie większej liczby programów edukacyjnych dla lekarzy i pacjentów na temat efektywnych metod radzenia sobie z bólem przewlekłym, co może pomóc w eliminacji istniejących stereotypów i błędów w leczeniu.
Strategie te wymagają współpracy na wielu poziomach systemu opieki zdrowotnej i wsparcia ze strony decydentów, aby mogły zostać skutecznie wdrożone. Poprawa jakości życia kobiet cierpiących na ból przewlekły nie tylko przyniesie korzyści indywidualnym pacjentkom, ale także przyczyni się do zmniejszenia obciążenia dla systemu zdrowotnego, zwiększając jego efektywność i redukując koszty związane z nieprawidłowym leczeniem bólu.
Podsumowując, ból przewlekły w Polsce to problem, który znacząco wpływa na życie milionów kobiet. Nie tylko ogranicza ich codzienną aktywność, ale również ma głęboki wpływ na ich zdrowie psychiczne i społeczne funkcjonowanie. Dlatego, tak ważne jest, aby temat ten był stale obecny w debacie publicznej i naukowej.
Źródła:
- https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C101762%2Ceksperci-bol-przewlekly-w-polsce-ma-twarz-kobiety-ponad-5-mln-kobiet-cierpi
- https://www.termedia.pl/kurier-medyczny/Moj-bol-nie-jest-gorszy-niz-twoj,55950.html
