Projekt Epigenom – przełom w badaniach nad starzeniem
Badacze w ramach projektu Epigenom (prowadzonego od 2019 roku i realizowanego ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, w skład którego wchodzą naukowcy m.in. z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego), podjęli się ambitnego zadania zbadania, jak różne aspekty stylu życia wpływają na starzenie się Polaków. To pionierskie badanie, prowadzone po raz pierwszy na tak dużą skalę, skupia się na analizie zegarów epigenetycznych, które są kluczowe w zrozumieniu tempa starzenia.
Korzyści z jogi i medytacji
Naukowcy zwrócili uwagę na nieoczekiwane korzyści płynące z praktykowania jogi, medytacji i technik relaksacyjnych. Okazuje się, że te formy aktywności mogą mieć pozytywny wpływ na nasze biologiczne zegary, zwalniając proces starzenia epigenetycznego.
Wyniki badań ujawniły również, że znaczący wpływ na to, jak szybko się starzejemy ma też wariant genu SOC2. To odkrycie podkreśla złożoność zależności między naszą genetyką a procesami starzenia.
Praktyczne zastosowanie wyników badań
Naukowcy podkreślają, jak nasze codzienne wybory – od diety, przez odpowiednią ilość snu po aktywność fizyczną – mogą wpływać na nasze zdrowie. Palenie papierosów okazuje się być jednym z głównych czynników przyspieszających starzenie epigenetyczne (Polacy palący papierosy są biologicznie średnio ok. 4 lata starsi niż osoby niepalące), a zdrowy tryb życia i ograniczenie spożycia mięsa mogą znacząco opóźnić ten proces.
Polscy naukowcy po raz pierwszy na świecie wykazali także, że spożycie kawy działa korzystnie na starzenie epigenetyczne związane ze stanem zapalnym. Jak jednak dla PAP podkreśliła badaczka dr. hab. Ewelina Pośpiech z Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie:
Oczywiście należy być ostrożnym przy interpretacji tych wyników, bo to kwestia indywidualna, zależy od stanu zdrowia i ilości spożywanej kawy. Najkorzystniejszy wpływ na odmłodzenie wykazaliśmy u osób pijących od jednej do trzech filiżanek kawy dziennie.
Metylacja DNA – klucz do zrozumienia starzenia
Naukowcy podkreślają, że starzenie jest głównym czynnikiem ryzyka wielu chorób. Warto jednak pamiętać, że wiek chronologiczny to tylko orientacyjny wskaźnik starzenia się, ponieważ ludzie w tym samym wieku mogą starzeć się w różnym tempie. To podnosi znaczenie zrozumienia biologicznych procesów leżących u podstaw starzenia.
Ostatnie dekady przyniosły postęp w identyfikacji biomarkerów, które pozwalają na dokładniejsze śledzenie procesów starzenia. Badacze zwracają uwagę na metylację DNA – chemiczną modyfikację DNA, która ma kluczowe znaczenie w regulacji ekspresji genów, a nie wpływa bezpośrednio na sekwencję DNA. Zmienia się ona z wiekiem i jest wrażliwa na wpływ czynników środowiskowych, w tym stylu życia. Jak jednak podkreśla dr. hab. Ewelina Pośpiech, metylacja może być odwracalna:
Oznacza to, że właściwie nigdy nie jest za późno, aby zmienić styl życia i realnie wpływać na procesy starzenia.
To odkrycie doprowadziło do stworzenia tzw. zegarów epigenetycznych, czyli algorytmów mierzących wiek biologiczny i ryzyko śmiertelności na podstawie wzorca metylacji DNA. Co ciekawe, omawiając wyniki badania, badaczka zaznaczyła również, że polscy naukowcy z projektu Epigenom, potwierdzili informacje dotyczące tego, że mężczyźni starzeją się szybciej niż kobiety:
Wykazaliśmy, że biologicznie mężczyźni są starsi od kobiet o średni ok. dwóch lat.
Zastosowanie w medycynie i diagnostyce
Odkrycia te mają ogromne znaczenie nie tylko teoretyczne, ale również praktyczne. Możliwość wykorzystania zegarów epigenetycznych w klinikach i laboratoriach diagnostycznych oznacza, że w przyszłości będziemy mogli jeszcze lepiej dbać o nasze zdrowie i zapobiegać chorobom związanym ze starzeniem. Jak wyjaśniają naukowcy zaangażowani w ten projekt:
Przeprowadzone badania mogą znaleźć zastosowanie w diagnostyce do oceny ryzyka rozwoju chorób, w interwencjach klinicznych, aby właściwie ukierunkować leczenie pacjenta, do opracowywania programów zdrowotnych mających na celu poprawę jakości życia, a także w kryminalistyce poprzez uzupełnienie portretu genetycznego sprawcy przestępstwa o dodatkowe informacje związane ze stylem życia.
Badania projektu Epigenom otwierają nowe możliwości w dziedzinie opóźniania procesów starzenia. Poprzez świadomy wybór zdrowych nawyków życiowych i zrozumienie naszego genetycznego dziedzictwa, możemy mieć realny wpływ na to, jak szybko starzejemy się. To fascynująca perspektywa, która daje nadzieję na dłuższe, zdrowsze i bardziej satysfakcjonujące życie.
Źródło:
- https://www.pap.pl/aktualnosci/joga-i-kawa-pozytywnie-wplywaja-na-epigenetyczne-odmlodzenie
- https://www.rynekzdrowia.pl/Badania-i-rozwoj/Naukowcy-UJ-i-PUM-na-tropie-dlugowiecznosci-Kawa-joga-i-medytacja,253470,11.html
