Elastyna – co to jest i dlaczego tak często o niej słyszymy?

Co to jest elastyna?

Choć niektórym może się kojarzyć ze składem materiałowym świetnie dopasowujących się ciała tkanin, to elastyna jest tak naprawdę białkiem strukturalnym, które odgrywa kluczową rolę w nadawaniu elastyczności i sprężystości różnym tkankom naszego ciała, w tym skórze, naczyniom krwionośnym, płucom czy ścięgnom. Jest niezwykle ważna dla prawidłowego funkcjonowania tych tkanek, gdyż umożliwia im rozciąganie się i powrót do pierwotnego kształtu. W skórze elastyna tworzy sieć włókien, która współpracuje z kolagenem, aby zapewnić jej jędrność i elastyczność. Elastyna występuje także w naszych włosach i paznokciach.

Nie może dziwić zatem fakt, że elastyna jest wręcz strategicznym białkiem w kontekście procesów starzenia się skóry. Od lat podejmowane są działania zmierzające do opracowania skutecznych sposobów zintensyfikowanie produkcji elastyny przez organizm człowieka. Wysoka podaż tego białka jest bowiem konieczna dla zachowania na dłużej jędrnej, napiętej i odpornej na działanie zjawisk zewnętrznych skóry, a także wydajnej pracy strategicznych układów naszego ciała.

Jak i gdzie powstaje elastyna?

Wiemy już, że elastyna to białko naturalnie wytwarzane w organizmie. W jaki jednak sposób powstaje? Elastyna jest syntetyzowana przez fibroblasty, które są komórkami tkanki łącznej. Proces ten rozpoczyna się od transkrypcji genu elastynowego do mRNA, które następnie jest translowane na preproelastynę – nieaktywną formę elastyny. Preproelastyna jest następnie transportowana do aparatu Golgiego, gdzie ulega modyfikacjom, a następnie jest sekrecjonowana do przestrzeni międzykomórkowej. Tam przekształca się w tropoelastynę, a następnie, w obecności enzymu lizyloksydazy, ulega polimeryzacji tworząc ostateczną, funkcjonalną formę elastyny.

Struktura elastyny w tej formie budowana jest między innymi przez takie aminokwasy, jak glicyna i prolina, a także desmozyna i izodesmozyna. Te ostatnie związki odpowiadają za właściwie kluczową zdolność włókien elastyny do rozciągania się, w wyniku którego zyskują one niemal podwojenie swojej długości.

Brzmi skomplikowanie? Dla mnie również, ale w uproszczeniu warto wiedzieć, że zanim elastyna znajdzie się w swoim w pełni użytecznym stadium, musi przejść szereg przemian gwarantujących jej efektywność. Kluczowym jest tu także fakt syntetyzowania tego białka przez fibroblasty. Kosmetologia i medycyna już znalazły sposoby, by pobudzić je do bardziej intensywnej pracy, o czym w dalszej części artykułu.

Zmniejszenie ilości elastyny w skórze z wiekiem

Jak już wspominałam, elastyna jest niezbędna dla zachowania młodzieńczej, jędrnej i elastycznej skóry. Poza skórą, elastyna ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania wielu innych organów. W naczyniach krwionośnych, zapewnia elastyczność, co umożliwia im rozszerzanie się i kurczenie w odpowiedzi na zmiany ciśnienia krwi. W płucach, elastyna umożliwia rozszerzanie się pęcherzyków płucnych podczas wdychania i ich kurczenie podczas wydychania. Jak zatem widać, pełni ona bardzo ważną rolę w zachowaniu dobrej jakości życia.

Niestety wraz z wiekiem ilość elastyny w skórze (i całym organizmie) ulega zmniejszeniu. Jest to proces naturalny i nieuchronny, który wynika z wolniejszej produkcji elastyny przez fibroblasty oraz zwiększonej degradacji istniejących włókien elastynowych przez enzymy takie jak elastazy. Ponadto, czynniki zewnętrzne, takie jak ekspozycja na słońce (warto zerknąć na artykuł Kasi o fotostarzeniu się skóry), palenie tytoniu, czy zanieczyszczenie środowiska, mogą przyspieszać ten proces. Skutkiem tego jest utrata elastyczności skóry, co objawia się powstawaniem zmarszczek, postępującym wiotczeniem i ogólnym starzeniem się skóry.

Elastyna w kosmetykach – czy to działa?

Jedną z okazji, przy której najczęściej spotykamy się z elastyną, jest wybór nowego preparatu do pielęgnacji skóry twarzy lub ciała. I rzeczywiście, w ostatnich latach, kosmetyki zawierające elastynę zyskały na popularności, jako środek mający wspomóc jędrność i elastyczność skóry.

Kosmetyki mogą zawierać elastynę w różnych formach. Najczęściej jest to hydrolizowana elastyna, czyli elastyna rozłożona na mniejsze fragmenty, co ułatwia jej przenikanie przez barierę skórną. Inną formą jest syntetyczna elastyna, zaprojektowana tak, aby naśladować właściwości naturalnej elastyny.

Jakie kosmetyki zawierają elastynę?

Elastyna znajduje się w szerokiej gamie produktów kosmetycznych, w tym w kremach przeciwzmarszczkowych, serach, maseczkach i balsamach. Jest szczególnie popularna w produktach przeznaczonych do pielęgnacji skóry dojrzałej, ale można ją także znaleźć w kosmetykach do ciała, mających na celu ujędrnienie skóry. Jej głównym zadaniem w tego typu produktach jest redukcja zmarszczek i linii mimicznych, przywrócenie lub utrzymanie prawidłowego napięcia i jędrności skóry, niwelowanie w jej obrębie stanów zapalnych, w także we współpracy z kwasem hialuronowym zatrzymywanie wody w tkance skórnej celem zapewnienia jej optymalnego nawilżenia.

Elastynę zawierają także preparaty pielęgnacyjne do włosów, odżywki do rzęs, czy odżywki do płytki paznokciowej. Białko w nich zawarte zmniejsza podatność tych struktur na uszkodzenia mechaniczne i działa na nie regeneracyjnie.

Czy kosmetyki z elastyną są skuteczne?

Skuteczność kosmetyków z elastyną zależy od wielu czynników, w tym od jakości składników i koncentracji elastyny. Badania naukowe nad skutecznością elastyny w kosmetykach są ograniczone, ale niektóre wyniki wskazują na potencjalne korzyści, takie jak poprawa elastyczności skóry i zmniejszenie widoczności zmarszczek.

Kosmetyki z elastyną mogą być cennym dodatkiem do rutyny pielęgnacyjnej, zwłaszcza dla osób zainteresowanych poprawą elastyczności i jędrności skóry. Ważne jest jednak, aby pamiętać, że elastyna to tylko jeden ze składników, a kompleksowa pielęgnacja skóry powinna obejmować również inne aspekty, takie jak nawilżanie, ochrona przed słońcem i zdrowa dieta.

Elastyna i kolagen – co trzeba wiedzieć o tym połączeniu?

Elastyna i kolagen są obecne w skórze równolegle, współpracując w celu zapewnienia jej wytrzymałości i elastyczności. Kolagen, będący najobfitszym białkiem w ciele człowieka, tworzy gęstą sieć włókien zapewniającą skórze siłę i strukturę. Elastyna, mniej obfita, jest kluczowa dla zachowania elastyczności skóry, umożliwiając jej powrót do pierwotnego kształtu po rozciągnięciu.

Obydwa białka są niezbędne dla zdrowia skóry, ale ich funkcje jak widać, są różne. Kolagen odpowiada za wytrzymałość i gęstość skóry, podczas gdy elastyna jest odpowiedzialna za jej sprężystość. W miarę starzenia się, produkcja obu białek spada, co prowadzi do utraty jędrności, pojawienia się zmarszczek i ogólnej utraty elastyczności skóry. Z tych powodów coraz częściej można spotkać się nie tylko z kosmetykami zawierającymi elastynę, czy kolagen, ale także z suplementami diety pozwalającymi uzupełniać te składniki od środka.

Suplementacja elastyny z kolagenem

Wiele z Was z pewnością słyszało o kolagenie do picia czy kolagenie w tabletkach. Okazuje się, że specjalną postać elastyny również można suplementować, niekiedy nawet za pomocą jednego preparatu łączącego ją z kolagenem i kwasem hialuronowym. Mówi się, że jest to idealne trio dla zachowania pięknej, sprężystej skóry.

Oczywiście elastynę można także przyjmować w niezależnych preparatach np. w formie tabletek. Trzeba jednak pamiętać, że choć badania naukowe potwierdzają pewne korzyści płynące z suplementacji kolagenem, dane dotyczące elastyny są już mniej jednoznaczne. Ważne jest, aby mieć świadomość, że suplementacja powinna być tylko jednym z elementów kompleksowej pielęgnacji, zdrowia i urody.

Jak zwiększyć produkcję elastyny w organizmie?

Choć naturalny spadek poziomu elastyny w ludzkim ciele jest nieunikniony, dostępne są sposoby na stymulowanie jej produkcji i ochronę istniejących włókien elastynowych. Na początku artykułu wspominałam, że kosmetologia i medycyna estetyczna znalazły już na to skuteczne sposoby.

Zabiegi zwiększające produkcję elastyny w skórze

W medycynie estetycznej istnieje wiele zabiegów, które mają na celu stymulowanie fibroblastów do produkcji elastyny i kolagenu, co przyczynia się do poprawy jędrności, elastyczności i ogólnego wyglądu skóry. Oto kilka z nich:

• Terapie laserowe – zaawansowane lasery frakcyjne mogą stymulować głębsze warstwy skóry, prowadząc do zwiększonej produkcji kolagenu i elastyny. Zabiegi te często wykonywane są celem zmniejszenia widoczności blizn, zmarszczek i innych oznak starzenia.
• Mikronakłucia (ang. microneedling) – mikronakłucia polegają na tworzeniu mikroskopijnych ran w skórze, które stymulują naturalne procesy gojenia się, w tym produkcję kolagenu i elastyny. Jest to popularna metoda redukcji blizn, zmarszczek i rozstępów.
• Radiofrekwencja – radiofrekwencja wykorzystuje energię fal radiowych do podgrzewania skóry, co stymuluje produkcję kolagenu i elastyny. Zabieg ten jest często stosowany w celu ujędrnienia skóry i poprawy jej konturów.
• Ultradźwięki – ultradźwiękowa terapia liftingująca (np. Ultherapy) wykorzystuje skoncentrowane fale ultradźwiękowe do stymulacji głębokich warstw skóry, co prowadzi do wzrostu produkcji kolagenu.
• Wypełniacze skórne – niektóre wypełniacze, jak kwas hialuronowy, mogą stymulować naturalną produkcję kolagenu i elastyny w miejscach ich iniekcji, jednocześnie poprawiając objętość i wygładzając zmarszczki.
• Peelingi chemiczne – określone rodzaje peelingów chemicznych mogą przyspieszać odnowę komórkową i stymulować produkcję elastyny, poprawiając teksturę i jasność skóry.
• Leczenie światłem LED – terapia światłem LED może stymulować fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny, a także wspomagać gojenie i redukować stany zapalne skóry.
• HIFU (High-Intensity Focused Ultrasound) – HIFU to nieinwazyjna metoda liftingu, która używa skoncentrowanego ultradźwięku do stymulacji produkcji elastyny i kolagenu w głębszych warstwach skóry.

Pamiętajmy, że wybór odpowiedniego zabiegu zależy od indywidualnych potrzeb, typu skóry oraz oczekiwanych rezultatów, dlatego konsultacja z wykwalifikowanym specjalistą medycyny estetycznej jest zawsze zalecana.

Elastyna – co jeszcze można zrobić, by utrzymać jej wysoki poziom?

Chcąc przeciwdziałać przedwczesnemu zahamowaniu procesu produkcji elastyny, a także zapobiegać niszczeniu włókien elastynowych, w arto zadbać o kilka wspomnianych poniżej aspektów:

• Dieta bogata w antyoksydanty – spożywanie pokarmów bogatych w antyoksydanty, takich jak owoce, warzywa, orzechy i ryby, może pomóc chronić skórę przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i wspierać produkcję elastyny.
• Suplementacja – suplementy zawierające witaminę C, miedź i cynk mogą wspomagać syntezę elastyny.
• Ochrona przed słońcem – regularne stosowanie kremów z filtrem UV pomaga chronić skórę przed uszkodzeniami spowodowanymi przez promieniowanie UV, które mogą degradować elastynę.
• Niepalenie – palenie tytoniu przyspiesza degradację elastyny, więc unikanie tytoniu jest kluczowe dla jej ochrony.
• Rutyna skin care – stosowanie produktów do pielęgnacji skóry, które zawierają składniki takie jak retinol czy peptydy, może wspomagać produkcję elastyny.

Elastyna jest niezbędna dla utrzymania elastyczności i jędrności skóry oraz prawidłowego funkcjonowania wielu innych tkanek. Choć jej ilość zmniejsza się z wiekiem, istnieją metody na wspieranie jej produkcji i ochronę, takie jak zdrowa dieta, unikanie szkodliwych nawyków i stosowanie odpowiedniej pielęgnacji skóry. Dbanie o optymalny poziom elastyny w skórze nie tylko przyczynia się do jej młodzieńczego wyglądu, ale także wspiera ogólną kondycję i zdrowie.

Źródła:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8239663/
• https://www.mdpi.com/2079-9284/9/3/51
• Kielty CM, Sherratt MJ, Shuttleworth CA. Elastic fibres. J Cell Sci. 2002;115(Pt 14):2817-2828.
• https://akademiakosmetologii.com/pl/n/25
• https://kosmetologa.pl/uroda/elastyna-niezbedny-skladnik-skory.html